Quy tắc sao lưu dữ liệu 3-2-1 là gì? Hiểu để triển khai hiệu quả

Vào cuối những năm 2000, khi iPad còn nằm trên bàn vẽ, Facebook mới chạm mốc 500 triệu người dùng và Netflix còn gửi DVD qua bưu điện, quy tắc sao lưu 3-2-1 đã được giới thiệu như một quy tắc nền tảng để bảo vệ dữ liệu. Đến nay, dù công nghệ đã thay đổi, quy tắc này vẫn được xem là “tiêu chuẩn vàng” trong chiến lược backup. Vậy quy tắc sao lưu dữ liệu 3 2 1 là gì và doanh nghiệp nên áp dụng như thế nào để giảm thiểu rủi ro mất dữ liệu?

Quy tắc sao lưu dữ liệu 3-2-1 là gì?

Quy tắc sao lưu dữ liệu 3-2-1 là một chiến lược sao lưu dữ liệu đơn giản nhưng hiệu quả để đảm bảo an toàn cho dữ liệu. Về cơ bản, quy tắc này khuyến nghị bạn nên có 3 bản sao lưu dữ liệu, được lưu trên 2 loại phương tiện khác nhau, trong đó có 1 bản đặt ở một vị trí tách biệt (off-site). Cụ thể: 

• Ba bản sao dữ liệu: Ba bản này bao gồm dữ liệu gốc của bạn (còn gọi là dữ liệu production) và ít nhất hai bản sao lưu khác. 
• Trên hai loại phương tiện khác nhau: Bạn nên lưu trữ dữ liệu trên hai phương tiện lưu trữ khác nhau, ví dụ như một ổ đĩa cục bộ và một dịch vụ lưu trữ đám mây.
• Một bản sao ở bên ngoài (offsite): Bạn nên giữ một bản sao dữ liệu ở một địa điểm từ xa, lý tưởng nhất là cách xa hai bản sao kia một khoảng cách đủ xa để bảo vệ dữ liệu khỏi các thảm họa tự nhiên và vật lý có thể ảnh hưởng đến các bản sao tại chỗ.

Áp dụng quy tắc 3-2-1 là giải pháp tối ưu để bảo vệ an toàn cho dữ liệu quan trọng của bạn. Cơ chế phân tán dữ liệu này giúp triệt tiêu rủi ro từ “điểm lỗi đơn” (single point of failure), giúp hệ thống đứng vững trước các mối đe dọa từ việc hư hỏng thiết bị vật lý, lỗi con người, thiên tai cho đến sự xâm nhập của mã độc (ransomware).

Đăng ký dùng thử MIỄN PHÍ VNPT Cloud Backup – Giải pháp bảo vệ tài sản số doanh nghiệp an toàn, bền vững.

Ví dụ thực tế về quy tắc 3-2-1

Một doanh nghiệp thương mại đang sử dụng phần mềm kế toán (MISA/FAST) và lưu trữ hợp đồng khách hàng, dữ liệu mất đi đồng nghĩa với rủi ro rất lớn về tài chính và vận hành. Quy tắc 3-2-1 có thể triển khai như sau: 

3 Bản sao = 1 Gốc (Máy tính/máy chủ) + 1 Dự phòng tại chỗ (Ổ cứng rời/NAS) + 1 Dự phòng từ xa (Cloud).

• Luôn giữ tổng cộng 3 bản dữ liệu: 1 bản gốc đang làm việc và 2 bản copy dự phòng.
• 02 Phương tiện lưu trữ: Server và NAS là hai thiết bị phần cứng độc lập. Nếu server hỏng, cháy nguồn hoặc bị mã hóa dữ liệu, doanh nghiệp vẫn có thể khôi phục từ bản sao trên NAS.
• 01 Bản sao off-site: Bản cuối đẩy lên dịch vụ lưu trữ đám mây (Cloud Storage) tại Data Center của nhà cung cấp (như VNPT Cloud/AWS). Đây là lớp bảo vệ cuối cùng giúp khôi phục hệ thống trong trường hợp văn phòng gặp sự cố (cháy nổ, ngập lụt) hoặc bị mã hóa toàn bộ mạng nội bộ.

Các phiên bản mới và sự thay đổi chiến lược sao lưu 3-2-1

Kể từ khi quy tắc sao lưu 3-2-1 được giới thiệu, đã có nhiều biến thể khác nhau ra đời và được áp dụng theo nhiều cách tiếp cận. Một số mô hình mới được thừa nhận như những chiến lược sao lưu chính thống, một số khác thực chất chỉ là cách diễn giải lại các công nghệ và thực hành đã có từ trước, nhưng được gắn với những tên gọi quen thuộc để dễ nhớ hơn:

Quy tắc sao lưu 3-2-1-1

Chiến lược sao lưu 3-2-1-1 có thể được xem là phiên bản “biến thể chính thức” đầu tiên của quy tắc 3-2-1 gốc, vì nó đã được công nhận và áp dụng bởi một số nhà cung cấp giải pháp sao lưu như Acronis. Điểm khác biệt quan trọng của chiến lược này là bổ sung yếu tố bất biến (immutability) vào công thức ban đầu.

Sự khác biệt nằm ở con số "1" cuối cùng. Hiểu đơn giản: 3-2-1-1 = Quy tắc 3-2-1 + 1 bản sao dữ liệu bất biến (Immutable) hoặc cách ly vật lý (Air-gapped).

Có khá nhiều nhầm lẫn trong ngành khi phân biệt giữa immutability và air gapping: 

• Immutability: là thuộc tính của dữ liệu, theo đó dữ liệu không thể bị chỉnh sửa sau khi đã được ghi.
• Air gapping: là việc cách ly vật lý giữa bản sao lưu (và thiết bị lưu trữ) với mọi kết nối khác, bao gồm cả mạng nội bộ lẫn internet. Ý tưởng của việc cách ly vật lý này là để thiết bị lưu trữ đó không thể bị truy cập hoặc tấn công từ xa.

Quy tắc sao lưu 3-2-1-1-0

Tiếp theo hãy đến với biến thể hoàn thiện nhất: Quy tắc 3-2-1-1-0. Chiến lược này kế thừa toàn bộ khung sườn bảo mật của 3-2-1-1 (bao gồm cả việc ưu tiên cách ly vật lý hoặc air-gapped), nhưng bổ sung thêm một mảnh ghép "0 - Zero errors” (Không lỗi).

Công thức 3-2-1-1-0 = nhiều bản backup, phân tán ở nhiều nơi, có một bản được bảo vệ ở mức cao hơn và được kiểm tra định kỳ để bảo đảm luôn khôi phục được khi cần.

Lý do xuất hiện con số 0 khá đơn giản là do backup cũng có thể lỗi. Việc có nhiều bản sao lưu không có ý nghĩa nếu đến lúc cần khôi phục, không bản nào sử dụng được. Vì vậy, quy tắc 3-2-1-1-0 bổ sung yêu cầu:

• Kiểm tra định kỳ (Testing): Các bản sao lưu cần được thử khôi phục (restore test) theo chu kỳ để bảo đảm vẫn còn dùng được.
• Mục tiêu: Phát hiện và xử lý lỗi sớm, hướng tới trạng thái “0 lỗi sao lưu” tại thời điểm cần khôi phục dữ liệu.

Nếu trước đây việc kiểm tra backup thường mang tính tự phát hoặc dễ bị bỏ qua, thì ngày nay, trong các kế hoạch duy trì hoạt động liên tục và khôi phục sau thảm họa (BCDR), đây đã là yêu cầu gần như bắt buộc.

Chiến lược 3-2-1-1-0 giúp “chuẩn hóa” quy trình kiểm tra backup rằng một bản sao lưu chỉ thực sự được xem là an toàn khi đã được kiểm thử và chứng minh là có thể khôi phục thành công.

Quy tắc sao lưu 3-2-3

Quy tắc sao lưu 3-2-3 đẩy tiêu chuẩn an toàn lên mức cao hơn bằng cách đảm bảo dữ liệu của bạn nằm ở 03 địa điểm vật lý hoàn toàn khác nhau.

• 03 bản dữ liệu: bạn cần ít nhất 3 bản sao dữ liệu (1 bản gốc + 2 bản dự phòng).
• 02 loại phương tiện lưu trữ: Lưu trữ trên ít nhất 2 loại thiết bị hoặc công nghệ khác nhau (Ví dụ: Ổ cứng Disk tại server và Cloud Storage/Tape).
• 03 vị trí lưu trữ: Phân tán dữ liệu ở 3 địa điểm khác nhau, trong đó có nhiều bản off-site (ngoài trụ sở chính), giúp doanh nghiệp vẫn có điểm khôi phục an toàn nếu văn phòng hoặc data center chính gặp sự cố.

Ví dụ thực tế:

• Bản 1: Lưu trên Server tại trụ sở công ty ở Hà Nội.
• Bản 2: Đồng bộ sang Data Center của VNPT Cloud tại Đà Nẵng.
• Bản 3: Đẩy lên Cloud (lưu trữ lạnh/Cold Storage) đặt server tại TP.HCM.

Quy tắc sao lưu 4-3-2

Trong bối cảnh các cuộc tấn công mạng và mã độc tống tiền (Ransomware) ngày càng tinh vi, quy tắc 4-3-2 đang dần trở thành chuẩn mực bảo vệ dữ liệu mới dành cho doanh nghiệp, mang lại lớp bảo mật kiên cố hơn so với quy tắc 3-2-1 truyền thống.

Theo đó, mô hình này yêu cầu tổ chức phải duy trì:

• 04 bản dữ liệu: Bao gồm 01 bản dữ liệu gốc đang vận hành và 03 bản sao lưu độc lập.
• 03 địa điểm lưu trữ: Phân tán dữ liệu tại 03 nơi khác nhau, thường là hạ tầng tại chỗ (on-premises), một nơi lưu trữ chuyên biệt (tape vault) và một nền tảng cloud của nhà cung cấp dịch vụ đám mây (Cloud Backup VNPT Cloud). 
• 02 địa điểm off-site: Trong 03 địa điểm nói trên, phải có ít nhất 02 nơi nằm ngoài khu vực đặt hệ thống chính (off-site), trong đó có thể bao gồm 01 lớp lưu trữ tách biệt hoàn toàn (air gap) để chống lại tấn công mạng và mã độc.

So với quy tắc 3-2-1, mô hình 4-3-2 chủ yếu siết chặt thêm ở chỗ yêu cầu nhiều bản off-site hơn, giúp doanh nghiệp vẫn còn phương án khôi phục ngay cả khi bản cloud backup chính bị tấn công hoặc bị xóa.

Một số câu hỏi về quy tắc sao lưu dữ liệu 3-2-1 

Nên sao lưu toàn bộ dữ liệu bao lâu một lần?

Sao lưu toàn phần là phương pháp chống  dữ liệu hiệu quả. Tuy nhiên, nhược điểm là tiêu tốn nhiều dung lượng lưu trữ, băng thông và thời gian thực hiện nhất.

• Đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ: Phương án hợp lý là thực hiện sao lưu toàn phần dữ liệu vận hành ít nhất mỗi tuần một lần, kết hợp song song với các bản sao lưu gia tăng (incremental) hoặc sao lưu khác biệt (differential backup) hàng ngày.
• Đối với người dùng cá nhân: Sao lưu toàn phần có thể nhanh chóng làm đầy bộ nhớ. Nếu không thường xuyên tạo ra nhiều dữ liệu mới, bạn chỉ cần chạy sao lưu toàn phần mỗi khi có một đợt cập nhật dữ liệu lớn trên máy tính.

Tôi nên giữ bản sao lưu của mình trong bao lâu?

Các doanh nghiệp nên lưu giữ các bản sao lưu toàn hệ thống trong ít nhất 02 tháng. Thời gian lưu trữ 02 tháng đảm bảo có thể khôi phục an toàn một bản sao "sạch" (clean copy) của hệ thống khi cần thiết và tiếp tục các hoạt động vận hành hàng ngày mà không bị gián đoạn. Điều này cũng giúp doanh nghiệp khôi phục dữ liệu an toàn trong trường hợp bị tấn công bởi các mã độc (malware) đã ẩn nấp trong hệ thống một thời gian mà chưa bị phát hiện.

Với người dùng cá nhân có thể lưu giữ một bản sao lưu toàn phần trên ổ cứng HDD vô thời hạn nếu bạn không cần dùng đến phần không gian lưu trữ đó cho việc khác.

Trong bối cảnh rủi ro mất dữ liệu ngày càng đa dạng, việc hiểu rõ quy tắc sao lưu 3-2-1 là gì giúp doanh nghiệp xây nền tảng bảo vệ dữ liệu vững hơn, với 3 bản sao, 2 phương tiện lưu trữ và 1 bản off-site. Từ “khung” này, các biến thể nâng cao như 3-2-1-1, 3-2-1-1-0 hay 4-3-2 chỉ xoay quanh việc tăng thêm lớp bảo vệ và kiểm tra, nhưng mục tiêu cuối cùng vẫn là phân tán rủi ro và đảm bảo luôn có điểm khôi phục khi sự cố xảy ra.