SaaS là gì? Giải đáp về mô hình dịch vụ Software as a Service

SaaS là gì được thể hiện rõ nhất qua trải nghiệm quen thuộc khi bạn chỉ cần mở trình duyệt, đăng nhập Google Drive hay một phần mềm quản lý công việc là có thể sử dụng ngay mà không phải cài đặt, bảo trì hay cập nhật phần mềm. Chính cách tiếp cận này đã thay đổi cách cá nhân và doanh nghiệp sử dụng phần mềm, từ sở hữu và tự vận hành sang thuê dịch vụ và tập trung vào giá trị sử dụng. Trong bài viết này hãy cùng VNPT Cloud tìm hiểu khái niệm SaaS và hiểu vì sao mô hình này ngày càng phổ biến. 

SaaS là gì?

SaaS (Software as a Service), hay Phần mềm như một dịch vụ, là mô hình phân phối phần mềm dựa trên nền tảng đám mây. Theo đó, thay vì phải mua và cài đặt cục bộ, các cá nhân hoặc tổ chức sẽ đăng ký gói để sử dụng ứng dụng. Khách hàng truy cập phần mềm trực tiếp qua Internet (thường là trình duyệt web), trong khi nhà cung cấp dịch vụ sẽ chịu trách nhiệm toàn bộ về quản lý cơ sở hạ tầng, bảo mật, bảo trì và cập nhật hệ thống.

Giải thích thêm: Thuật ngữ “as a service” (như một dịch vụ), đề cập đến mô hình mà tại đó, bạn trả phí để ủy thác cho bên thứ ba thực hiện dịch vụ thay vì tự mình triển khai. 

Lấy ví dụ dễ hiểu về SaaS dựa trên việc thuê đầu bếp riêng: Mặc dù bạn hoàn toàn có thể tự nấu nướng, nhưng việc thuê chuyên gia sẽ đảm bảo bạn có được bữa ăn đúng theo nhu cầu. Họ sẽ đảm nhận toàn bộ quy trình từ mua nguyên liệu đến trực tiếp chế biến. Hơn thế nữa, bạn được giải phóng hoàn toàn khỏi các tác vụ phụ trợ tốn kém thời gian như công tác chuẩn bị hay dọn dẹp.

Tương tự, Software-as-a-Service (SaaS) cung cấp cho bạn phần mềm sẵn sàng sử dụng qua Internet. Nhà cung cấp SaaS còn đảm nhiệm các công việc hỗ trợ như bảo mật môi trường vận hành và cập nhật phần mềm lên phiên bản mới nhất.

Lịch sử của SaaS

Thập niên 1960 – 1980 (Mainframe & LAN)

Giai đoạn đầu, phần mềm được sử dụng theo mô hình chia sẻ thời gian (time-sharing) trên máy tính lớn (mainframe), nơi nhiều người dùng cùng truy cập một hệ thống trung tâm. Khi chi phí máy tính giảm vào thập niên 1980, doanh nghiệp chuyển sang xây dựng mạng nội bộ (LAN) để vận hành hệ thống riêng. Tuy nhiên, toàn bộ trách nhiệm đầu tư, vận hành phần cứng và mạng đều do doanh nghiệp tự đảm nhiệm.

Thập niên 1990 (Mô hình ASP)

Sự phát triển của Internet dẫn đến mô hình Application Service Provider (ASP) – tiền thân của SaaS – cho phép cung cấp phần mềm qua mạng. Dù vậy, ASP vẫn tồn tại nhiều hạn chế như mỗi khách hàng cần một phiên bản phần mềm riêng, phải cài đặt một phần tại máy người dùng, cấu hình tốn kém, và khó thu thập, tổng hợp dữ liệu.

Cuối thập niên 1990 (SaaS ra đời)

Thuật ngữ SaaS chính thức xuất hiện cùng kiến trúc đa thuê (multi-tenant), cho phép một phiên bản ứng dụng phục vụ nhiều khách hàng. Mô hình này loại bỏ nhu cầu cài đặt cục bộ và mở ra khả năng quản lý, tập trung hóa dữ liệu hiệu quả.

Từ thập niên 2000 đến nay (SaaS hiện đại)

SaaS tiếp tục phát triển từ các giải pháp đơn lẻ sang hệ sinh thái SaaS toàn diện, giúp doanh nghiệp có cái nhìn xuyên suốt hoạt động và tích hợp nhiều công nghệ mới như AI, Machine Learning, IoT, Blockchain, nhằm nâng cao hiệu quả vận hành và ra quyết định.

Các ví dụ về ứng dụng SaaS trong doanh nghiệp

Trong đời sống hằng ngày, SaaS được cá nhân sử dụng rộng rãi thông qua các ứng dụng quen thuộc như Google Drive, Gmail, Spotify, Netflix, Zoom, Messenger,... Chỉ cần thiết bị có kết nối Internet, người dùng có thể truy cập và sử dụng phần mềm ngay lập tức mà không phải cài đặt hay bảo trì hệ thống. 

Trong doanh nghiệp, mô hình SaaS được ứng dụng trực tiếp vào các hoạt động cốt lõi từ vận hành nội bộ đến bán hàng và chăm sóc khách hàng. Phổ biến nhất là:

• Quản lý khách hàng & bán hàng (CRM): Salesforce, HubSpot
• Cộng tác & làm việc nhóm: Microsoft 365 và Google Workspace
• Quản trị nhân sự: SAP SuccessFactors
• Kế toán, tài chính: QuickBooks, Xero
• Quản lý dự án: Asana, Jira.

Cách thức hoạt động của SaaS

SaaS hoạt động theo mô hình cung cấp phần mềm theo nhu cầu (on-demand), cho phép người dùng truy cập ứng dụng trực tiếp qua Internet mà không cần cài đặt hay vận hành hệ thống. Nhà cung cấp SaaS chịu trách nhiệm triển khai, cấu hình, bảo trì phần mềm, đồng thời cung cấp hạ tầng CNTT và lưu trữ dữ liệu với chi phí định kỳ minh bạch.

Nhờ đó, doanh nghiệp giảm đáng kể thời gian và chi phí triển khai, đồng thời nhanh chóng tiếp cận các phiên bản và tính năng mới. Bên cạnh mô hình tiêu chuẩn, SaaS còn cho phép tùy biến linh hoạt, kết hợp cloud và on-premises khi cần, tuy nhiên doanh nghiệp nên trao đổi rõ với nhà cung cấp để đảm bảo khả năng tương thích lâu dài.

Lợi ích của SaaS

Triển khai nhanh chóng

SaaS cho phép doanh nghiệp đăng ký và sử dụng phần mềm gần như ngay lập tức với chi phí ban đầu thấp, thường chỉ là phí đăng ký theo định kỳ. Trong khi đó, phần mềm truyền thống đòi hỏi đầu tư máy chủ, cài đặt trên từng thiết bị và mua giấy phép sử dụng dài hạn.

Sử dụng phiên bản mới nhất

Nhà cung cấp SaaS liên tục cập nhật và cải tiến ứng dụng trong thời gian thực mà không làm gián đoạn hoạt động. Ngược lại, việc nâng cấp phần mềm on-premises thường phức tạp, tốn kém và có thể kéo dài hàng tháng.

Mở rộng linh hoạt

SaaS cho phép tăng hoặc giảm quy mô sử dụng theo nhu cầu thực tế, chỉ bằng cách điều chỉnh gói dịch vụ. Phần mềm truyền thống buộc doanh nghiệp phải đầu tư dư thừa tài nguyên để dự phòng, dẫn đến lãng phí chi phí.

Chi phí minh bạch

Với SaaS, doanh nghiệp không cần đầu tư hạ tầng, không lo bảo trì hay duy trì đội ngũ CNTT lớn. Chi phí tập trung vào giá trị sử dụng phần mềm, giúp ngân sách CNTT dễ dự báo và kiểm soát hơn.

Thách thức của SaaS

SaaS cũng tiềm ẩn một số thách thức bởi sự phụ thuộc vào nhà cung cấp thứ ba trong việc cung cấp phần mềm. Cụ thể: 

Sự cố có thể xảy ra khi nhà cung cấp gặp gián đoạn dịch vụ, thay đổi gói dịch vụ không mong muốn hoặc xảy ra vi phạm bảo mật. Những sự cố này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sử dụng SaaS của doanh nghiệp. Để giảm thiểu rủi ro, khách hàng cần hiểu rõ và giám sát chặt chẽ SLA (thỏa thuận mức độ dịch vụ) của nhà cung cấp.

Bảo mật đám mây là thách thức tiếp theo của SaaS, chủ yếu do mô hình trách nhiệm chia sẻ, trong đó cả nhà cung cấp và khách hàng đều phải tham gia đảm bảo an toàn. Các rủi ro như rò rỉ dữ liệu, cấu hình sai hoặc thiếu khả năng giám sát môi trường đám mây có thể làm lộ thông tin nhạy cảm và gia tăng nguy cơ tấn công mạng.

Tổng kết lại, SaaS là gì có thể hiểu là mô hình phần mềm được cung cấp dưới dạng dịch vụ thông qua Internet, giúp người dùng tiếp cận và sử dụng ứng dụng dễ dàng hơn so với cách triển khai truyền thống. Với các đặc điểm như triển khai nhanh, chi phí linh hoạt, khả năng mở rộng cao và luôn được cập nhật, SaaS đang trở thành lựa chọn phổ biến cho cả cá nhân và doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi số. Liên hệ VNPT Cloud nếu cần giải đáp thắc mắc về các giải pháp Software as a Service.